Het (huidige) wettelijke Nederlandse systeem dat je trouwt in gemeenschap van goederen (en dus alles moet delen bij een echtscheiding), is vrij uniek in de wereld. Duitsland en België (om onze buurlanden te nemen) kennen het niet.
Panelleden tijdens KNB congress 2015.
Jelger de Kroon, Karen Verkerk en Ernst Loendersloot (links naar rechts) spreken 900 collega’s toe.
Er is weliswaar een wetsvoorstel aanhangig om dit wettelijke stelsel te wijzigen, maar waarschijnlijk zal dat nieuwe systeem alleen van kracht worden voor koppels die ná de datum van invoering in het huwelijksbootje stappen. Pas als alle huwelijken die vóór die datum zijn gesloten zonder het maken van huwelijkse voorwaarden, zijn geëindigd door overlijden van één van de echtelieden dan wel door echtscheiding, zijn we van dit unieke stelsel af.
Daarom blijft het tot die tijd nuttig om kennis te nemen van de problemen die ontstaan als er sprake is van een huwelijk dat onder Boek 1 van het Nederlandse Burgerlijk wetboek valt en één van de echtelieden een erfenis uit het buitenland ontvangt. Ongeacht of dit een Belgische, Duitse of – zoals in de casus die ik met u wil bespreken – Indiase erfenis is.
Uitsluitigsclausule is een typisch Nederlands fenomeen
De meeste mensen die in Nederland wonen hebben namelijk in hun testament een zogeheten uitsluitingsclausule staan. Op mijn site (www.ntrs.nl) heb ik uitgebreide informatie staan over deze clausule en wat deze tot gevolg heeft. Maar ik zal dat hier in het kort schetsen omdat een deel van de (Vlaamse) lezers niet direct een beeld daarbij zal hebben.
Vader en moeder hebben allebei een gelijkluidend testament laten opstellen bij een Nederlandse notaris. Daarin staat onder meer dat “al hetgeen wordt verkregen uit de erfenis alsmede al hetgeen daarvoor in de plaats komt, niet zal vallen in enigerlei gemeenschap van goederen waarin de verkrijger is gehuwd of nog zal huwen”.
Hierdoor hebben zij duidelijk vastgelegd dat hun erfenis enkel en alleen eigendom wordt van hun eigen kind(eren). Het gevolg daarvan is dat dit vermogen straks privé-vermogen zal zijn van hun kind(eren) en nooit kan vallen in de (huidige) Nederlandse wettelijke gemeenschap van goederen waarin hun kind(eren) is gehuwd. Bij een echtscheiding hoeft dan ook de erfenis niet gedeeld te worden met de ex-partner. Daarom wordt deze clausule ook wel de anti-schoonzoon of -schoondochter clausule genoemd.
De termen in het testament zijn overigens dusdanig ruim dat niet alleen de schoonzoon of –dochter waarmee de dochter of zoon op het moment van het opmaken van het testament getrouwd is geen recht heeft op (de helft van) de erfenis, maar ook alle volgende huwelijkspartners van de dochter of zoon.
In het buitenland kent men geen gemeenschap of uitsluiting daarvan
Zoals aangegeven kent men in Duitsland, België maar ook India die uitsluitingsclausules niet omdat die daar niet nodig zijn. Dit komt omdat onder deze (buitenlandse) rechtstelsels geen gemeenschap van goederen kan bestaan.
Erft echter iemand die onder de Nederlandse wet is getrouwd dan komt de vraag op of al het vermogen van de erfgenaam onder Nederlands recht gedeeld moet worden.
Gaat de openingspagina van ieder Asterix en Obelix album dan spelen?
Al het vermogen of een (klein) deel niet?
Indiase erfenis in Nederland
Het Gerechtshof in Amsterdam heeft daar recent een uitspraak over gedaan. (GHAMS:2016:1840).
De casus is als volgt. De moeder van de vrouw woonde in India. Maar zelf was zij in Nederland woonachtig en in Nederland getrouwd. Het Nederlandse huwelijksvermogensrecht is van toepassing. Aangezien er geen huwelijkse voorwaarden zijn opgesteld, is de dochter dus in de wettelijke (algehele) gemeenschap van goederen gehuwd. De moeder overlijdt in India zonder dat zij een testament heeft opgesteld. Vervolgens loopt het huwelijk in Nederland spaak.
Ik zal u niet deelgenoot laten worden van alle overwegingen van de rechters. Het belangrijkste is namelijk de uitkomst daarvan: de erfenis van de Indiase moeder valt in de Nederlandse gemeenschap die tussen de vrouw en haar man bestaat. Vervolgens wordt door indiening van het verzoek tot echtscheiding die gemeenschap ontbonden en heeft de man recht op de helft van de erfenis van zijn schoonmoeder.
Het beroep van de vrouw op de redelijkheid en billijkheid om tot een andere, voor haar gunstigere, uitkomst te komen, wordt afgewezen. De rechters oordelen onder meer dat de vrouw op de hoogte was van de consequenties van het feit dat zij en haar man geen huwelijkse voorwaarden hadden opgesteld terwijl op hen het Nederlandse huwelijksvermogensrecht van toepassing wa. De rechters vonden dat de vrouw daarom voldoende aanleiding had om met haar moeder hierover te overleggen en haar moeder aan te sporen een testament op te stellen en daarin een uitsluitingsclausule te laten opnemen.
Dat haar Indiase moeder niets wist van het (unieke) wettelijke stelsel in Nederland en India een ander regime kent, is voor de rechters in deze zaak niet relevant.
Hoe snel kun je in het buitenlands recht verzeild raken?
Ik heb wel eens horen zeggen dat Nederland heel veel buitenland heeft, simpelweg omdat ons land niet groot is. Dat betekent dus ook dat je niet ver hoeft te reizen om in het buitenland te komen. Daardoor kan een erfenis of huwelijk al snel een buitenlands aspect hebben. Misschien heb je wel familie in Duitsland of België wonen.
Als dat zo is en je verwacht eventueel nog iets te erven van deze familieleden, dan raad ik je aan om zelf actie te ondernemen. Leg in huwelijkse voorwaarden vast dat alle erfenissen (ook buitenlandse) bij een echtscheiding niet gedeeld hoeven te worden. Dan hoef je geen dure rechtszaken te voeren met onbekende uitkomsten.
Wil je hierover wat laten weten, stuur dan een mail.
