Ooit vertelde een fiscalist mij een mop. Als je geboren wordt, weet je twee dingen zeker: je gaat dood en je betaalt tot die tijd belastingen. En fiscalisten zijn er om te zorgen dat er zo min mogelijk belasting betaald hoeft te worden.”
Het humoristische gehalte van deze grap vond ik toen erg mager en gaandeweg mijn carrière is daar niets aan veranderd. Maar ik zou graag iets toevoegen aan het onderdeel “dood gaan”.
Want na je dood moet je erfenis wel nog afgewikkeld worden. Abonnementen moeten worden opgezegd, post gesorteerd, een auto en mogelijk een huis verkocht, aangiften voor de erf- en inkomstenbelasting ingediend en uiteindelijk moeten de erfgenamen uitbetaald worden. Maar wie gaat dat allemaal regelen?
Dat kun je overlaten aan je erfgenamen, maar je kunt ook zelf één of meer (rechts)personen benoemen. Dat doe je door in je testament een executeur aan te wijzen.
Maar wie kies je uit? Welke kwaliteiten zoek je in een executeur?
Persoonlijk denk ik dat je er goed aan doet te kiezen voor een executeur die voldoende fiscale en juridische kennis heeft om jouw erfenis snel en correct af te wikkelen. Maar die ook genoeg empatisch vermogen heeft om met de gevoelens van alle erfgenamen rekening te houden. Zeker als er sprake is van oud zeer bij de kinderen of bij samengestelde gezinnen.
Maar de executeur moet natuurlijk ook wel genoeg tijd hebben om de zaken met een redelijk tempo af te handelen. Als jouw erfenis blijft liggen omdat de executeur te veel ander werk heeft, is uiteindelijk niemand daarmee gediend.
In een artikel van Wilma Nijdam voor de Consumentenbond van augustus 2021 haalt zij een aantal deskundigen aan over dit onderwerp. Eén van hen concludeert dat de aangetrouwden sowieso nooit executeur moeten worden. Maar ook dat executeurs soms dictatoriale trekjes krijgen.
Dan zou je misschien denken dat het beter is om een notaris aan te wijzen als executeur. Maar dat is niet altijd de beste oplossing.
Zo zijn er twee (extreme) zaken bekend waardoor je ernstig gaat twijfelen aan de keuze voor een notaris als executeur. Gelukkig zijn dit echt uitzonderingen, maar ik bespreek die toch graag kort met u.
It giet net oan
In een zaak die in Buitenpost (Friesland) speelde, is in een testament van 16 februari 2007 opgenomen dat de notaris die dit testament passeerde, ook de executeur is. Op 7 november 2009 overlijdt de betreffende cliënt en kort daarna, namelijk op 18 november 2009, stelt diezelfde notaris een verklaring op waaruit blijkt dat hij de benoeming tot executeur aanvaardt.
Vijf maanden later, op 1 maart 2010, verbreekt de notaris het samenwerkingsverband met een andere notaris en stopt geheel met zijn werk als notaris. Pas in de tweede helft van 2015 keert deze jurist terug in het notariaat en gaat als kandidaat-notaris werken op een notariskantoor.
In het testament was bepaald dat de erfenis over in ieder geval één goed doel verdeeld moest worden. Via een buurtbewoner kwam het goede doel op 19 december 2017 erachter dat zij mede-erfgenaam was. In die tussengelegen 10 jaar had de executeur dus geen enkele actie ondernomen richting deze erfgenaam.
Na een gesprek in januari 2018 sturen alle erfgenamen een brief aan de executeur met de boodschap dat zij hem alle bevoegdheden tot beheer van de erfenis hebben ontnomen.
Uiteindelijk wordt aan de notariële tuchtrechter gevraagd om de handelswijze van deze oud-notaris (die nu als kandidaat-notaris weer onder het tuchtrecht valt) te beoordelen. Het zal u niet verbazen dat dat oordeel negatief uitpakt voor deze executeur.
Brabantse (on)gezelligheid
In de media is er aandacht geweest voor een andere zaak. Een notaris uit Oosterhout is begin dit jaar uit het ambt gezet. De reden: een eenvoudige erfenis was na 13 jaar nog steeds niet afgewikkeld.
De tuchtrechters schrijven ondermeer: De notaris wekt de indruk van gemakzucht en slordigheid, mede door fouten en inconsequenties in zijn stukken, terwijl hij er mede door zijn (proces)houding nog altijd geen blijk van geeft dat hij zich er daadwerkelijk van bewust is dat hij als notaris en uit hoofde van zijn benoeming als vereffenaar gehouden is de belangen van de erfgenamen met de grootst mogelijke zorgvuldigheid te behartigen.
Die houding van de notaris heeft tot gevolg gehad dat de eenvoudige nalatenschap na 13 jaar nog niet is afgewikkeld. Maar ook dat een aantal erfgenamen nooit geld uit de erfenis hebben ontvangen. Zij zijn in de tussenliggende periode namelijk overleden.
Dat het om een vrij simpele zaak ging, lees je in de uitspraak. Een 77-jarige vrouw overlijdt op 14 juni 2007. Zij verbleef in een woonzorgcentrum en haar vermogen was onder bewind gesteld. Zij bezat nog een eenvoudige inboedel, een paar bankrekeningen en er waren nauwelijks schulden.
Het probleem was dat zij geen testament had en uit een grote familie kwam. Dus dan moet er veel tijd gestoken worden in het achterhalen van alle familieleden die erfgenamen kunnen zijn. Complicerende factor was ook nog dat een aantal van hen in het buitenland woonde.
Maar op zich hoeft zo’n stamboomonderzoek ook niet heel veel tijd te kosten en zijn er gespecialiseerde bedrijven die dat kunnen uitvoeren.
De conclusie van de tuchtrechter was duidelijk: de notaris heeft de boel te lang laten liggen.
Conclusie
Veel mensen denken in eerste instantie vaak aan de notaris als ze een executeur moeten kiezen. Die is deskundig en betrouwbaar. Maar het blijkt dat dit niet altijd het geval is. Ook kan een notaris gewoon te weinig tijd hebben om de nalatenschap voortvarend af te wikkelen.
Dus is het positief dat er nu ook andere instanties zijn die u tot executeur kunt benoemen. Zolang ook deze over de benodigde kwaliteiten beschikken, natuurlijk.
