Als je erfgenaam blijkt te zijn, moet je snel een keuze maken.

Je hebt drie opties:

  1. Je verwerpt de erfenis;
    dan ben je geen erfgenaam en zul je ook niets erven;
  2. je aanvaardt de erfenis zuiver;
    dan neem je alle lusten maar ook alle lasten op je schouders. Zijn er meer schulden dan bezittingen, dan zul jij (desnoods uit je eigen vermogen) alle schulden volledig moeten aflossen;
    of
  3. je aanvaardt de erfenis beneficiair;
    je moet alles netjes afhandelen maar als blijkt dat er meer schulden dan bezittingen zijn, ben je daar niet zelf voor verantwoordelijk.

Standaard zuivere aanvaarding

Wettelijk gezien is de standaard-keuze die voor een zuivere aanvaarding want voor een verwerping of beneficiaire aanvaarding moet je een verklaring afleggen (of af laten leggen) bij de Rechtbank.

Vroeger al zuivere aanvaarding door meenemen foto’s

Tot een paar jaar geleden was het zo dat als je eenmaal een keuze had gemaakt, er geen weg terug was. Ook gold dat (bijna) iedere feitelijke handeling die je verrichtte, al betekende dat je zuiver had aanvaard. Nam je bijvoorbeeld fotoalbums mee, dan was je (juridisch) al over de schreef gegaan met alle gevolgen van dien:
dat jij andermans schulden moest afbetalen.

Daarom adviseerde de notaris altijd om bij de geringste twijfel of de overledene schulden had, direct de Verklaring van Beneficiaire Aanvaarding (ook wel Aanvaarding onder het Voorrecht van Boedelbeschrijving genoemd) bij de Rechtbank af te leggen.

Nieuwe regeling: foto’s kun je meenemen en mogelijkheid tot inkeer

Sinds enkele jaren is het juridisch gelukkig iets minder dramatisch. Duidelijk is nu dat het meenemen van fotoalbums of andere zaken die geen financiële waarde hebben, nog niet betekent dat je de erfenis zuiver hebt aanvaardt. Door het meenemen heb je nog geen keuze gemaakt.

Bovendien is een soort inkeer-regeling in artikel 194a lid 1 van Boek 4 van het Burgerlijk wetboek opgenomen. Heb je al zuiver aanvaardt, dan kun je de rechter vragen om alsnog beneficiair te aanvaarden. In plaats van aansprakelijk te zijn tot op je laatste hemd voor de schulden van de overledene, word je in dat geval alsnog alleen aansprakelijk voor de wijze waarop je de erfenis afwikkelt. Had de overledene meer schulden dan bezittingen, dan hoef jij (met terugwerkende kracht) niet de schuldeisers volledig af te lossen als de nalatenschap hiervoor niet voldoende is.

Strenge eisen aan de inkeer

Maar denk niet dat je je als erfgenaam zomaar op die inkeer-regeling kunt beroepen. Binnen drie (3) maanden nadat je ontdekt hebt dat er een voor jou onbekende schuld is, moet je namelijk een verzoek doen aan de kantonrechter. Stuur je dit te laat in, dan wijst de kantonrechter het altijd af.

Maar zelfs als je op tijd reageert, dan ben je er nog niet zeker van dat je toestemming krijgt om van een zuivere aanvaarding alsnog een beneficiaire aanvaarding te maken. Want het moet wel om schulden gaan waarvan je niet wist of had kunnen weten dat deze er waren of konden zijn.

Als je ouders altijd volgehouden hebben dat ze hun huis hebben afbetaald, zal de kantonrechter jou niet toestaan om alsnog beneficiair te aanvaarden als je er achter komt dat ze een krediet hebben afgesloten bij een bank. Althans niet, als dat middels een hypotheekakte is aangemeld bij het Kadaster. Dat is namelijk een openbaar register waarin jij heel eenvoudig (online) had kunnen nakijken of er nog een hypotheekrecht geregistreerd was.

Twee voorbeelden van bekende onbekende schulden

Een Amerikaanse minister van Defensie sprak eens over massavernietigingswapens van Saddam Hussein in de trant van: er zijn dingen waarvan we weten dat we ze niet weten en dingen waarvan we niet weten dat we ze niet weten (known unknowns and unknown unknowns).

Die eerste categorie is de categorie schulden waarvan een kantonrechter zal vinden dat jij als erfgenaam op de blaren moet zitten als (achteraf) blijkt dat de overledene die wel had, maar jij niet of onvoldoende bent nagegaan of ze er waren.

In dat kader wil ik je concreet op twee soorten schulden wijzen:

  1. Schulden omdat een door de overledene al ontvangen toeslag terugbetaald moet worden;
  2. Schulden op basis van een langstlevende regeling mét renteclausule.

Op die eerste zal ik hier wel ingaan. Maar de tweede bewaar ik voor een andere keer omdat dit een instrument is dat estate-planners graag inzetten om er voor te zorgen dat zo min mogelijk erfbelasting betaald hoeft worden. Zij schrijven daarover fraaie rapporten met cijfermatige onderbouwingen. Ik zal dat echter vanuit een civiel in plaats van fiscaal perspectief beschrijven.

Terugbetaling van reeds ontvangen toeslag.

Ik verwijs naar een arrest van het Gerechtshof Amsterdam. Weliswaar gaat het om een klacht over het handelen van een notaris, maar het gaat mij om het feit dat er uit blijkt dat de rechters er van uit gaan dat iemand had kunnen weten dat een huurtoeslag terugbetaald moest worden.

Dat “had kunnen weten” kan dus ook op een erfgenaam slaan die na een zuivere aanvaarding alsnog de erfenis beneficiair wil aanvaarden. De kantonrechter zou – met dezelfde redenatie als het Gerechtshof Amsterdam – de machtiging voor zo’n draai kunnen weigeren omdat de erfgenaam had kunnen weten dat er een bekende onbekende schuld zou kunnen zijn. Namelijk die tot terugbetaling van een onterecht ontvangen toeslag.

In deze zaak was iemand overleden die een huurwoning had. Na zijn overlijden troffen de erfgenamen in een bankkluis een fors bedrag aan. Namelijk º€ 41.000,-. Dat geld was niet vermeld in aangiften voor de inkomstenbelasting en was dus onbekend bij de fiscus. Een notaris werd verzocht om een en ander bij de belastinginspecteur recht te zetten en over het juiste bedrag zowel erfbelasting als achterstallige inkomstenbelasting te betalen.

Helaas voor de erfgenamen was daarmee niet de kous af. De overledene had namelijk onterecht vele jaren huurtoeslag ontvangen omdat hij te veel (zwart) vermogen bleek te bezitten. Dus moest er terugbetaald worden.

Toch maar altijd beneficiair aanvaarden ?

Omdat je nooit van tevoren kunt weten wat je niet weet (om Donald Rumsfeld aan te halen), is het misschien toch het beste om een erfenis altijd te aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Dat kost je dan weliswaar griffierechten, maar kan je dus een heleboel ellende besparen. Ellende die er toe kan leiden dat jij zelfs failliet gaat als de overledene zó veel (bekende onbekende) schulden had, dat ook jouw spaargeld en ander vermogen onvoldoende is om die allemaal af te lossen.

Printversie: klik hier

Wil je hierover wat laten weten, stuur dan een mail.  

 

%d bloggers liken dit: